Rehabilitacja kręgosłupa

Rehabilitacja kręgosłupa to część fizjoterapii, która nakierowana jest na zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne osób, które stały się częściowo lub całkowicie niepełnosprawne z powodu choroby, lub urazu kręgosłupa. Terapia manualna i manipulacje mogą być skuteczne w leczeniu bólu i przywrócenie ruchu w krótkim okresie, ale do osiągnięcia długoterminowej poprawy niezbędny jest też program ćwiczeń wykonywany systematycznie.

Celem rehabilitacji w prewencji i leczeniu dolegliwości bólowych kręgosłupa jest edukacja pacjentów w zakresie przyczyn ich występowania i czynników ryzyka, a także możliwości przeciwdziałania ich występowaniu. Gdy dolegliwości już się pojawią oprócz powyższych elementów, wprowadza się odpowiedni proces leczenia, którego pacjent musi być aktywnym i świadomym uczestnikiem. Tylko pełna współpraca pacjenta i jego zaangażowanie może przynieść długotrwały oraz zadowalający efekt.

Przyczyn dolegliwości bólowych pleców jest wiele. Można je ogólnie podzielić na cztery poniższe podgrupy, które zasadniczo można uznać za bezpośrednie przyczyny dolegliwości:

Naciągnięcie mięśni lub więzadeł – nagła zmiana pozycji, podniesienie ciężkiego przedmiotu mogą spowodować naciągnięcie powyższych struktur. Jeśli twoja kondycja fizyczna nie jest najlepsza, to po początkowym naciągnięciu może dojść do trwałego napięcia się mięśni w obronie przed bólem, co będzie skutkowało pojawieniem się bólu wynikającego ze zbyt dużego napięcia/przeciążenia mięśni.
Wypuklina, przepuklina dysku międzykręgowego – dyski międzykręgowe można określić jako poduszeczki znajdujące się między trzonami kręgów. Zapewniają one m.in. ruchomość kręgosłupa i absorpcję wstrząsów. Jednakże w wyniku starzenia się, urazów i nieodpowiedniego trybu życia dochodzi do ich powolnej degeneracji lub nagłego uszkodzenia. Na początkowym etapie dolegliwości ból może pochodzić z samego dysku – którego zewnętrzna część jest unerwiona lub z nerwów, na które uwypuklający się do kanału nerwowego dysk napiera.

Proces chorobowy obejmujący krążek międzykręgowy początkowo nie daje objawów, a zmiany degeneracyjne dysków można wykryć już u bardzo młodych osób. Najczęściej do ich stwierdzenia dochodzi przy okazji wykonywania badań obrazowych, które zlecono z innego powodu niż dolegliwości pleców. Należy pamiętać, że osoba bezobjawowa, u której wykryto zmiany degeneracyjne dysku, nie kwalifikuje się do leczenia, ale do wykonywania programu profilaktycznego.

Zmiany zwyrodnieniowe – jak w każdym innym stawie, tak w stawach kręgosłupa może dochodzić do zmian zwyrodnieniowych. Oprócz degeneracji powierzchni stawowych dochodzi również do zwężenia się szpary stawu i występowania lokalnych stanów zapalnych. Wszystkie powyższe czynniki składają się na występowanie dolegliwości bólowych o różnych nasileniu.
Osteoporoza – wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że cierpi na tę chorobę, a jest ona jedną z częstszych przyczyn dolegliwości bólowych kręgosłupa. W jej przebiegu może dochodzić do bolesnych złamań i pęknięć w obrębie kręgów.

Czynniki ryzyka i przyczyny pośrednie

Brak aktywności fizycznej – jest jedną z głównych przyczyn występowania chorób cywilizacyjnych i główną przyczyną występowania dolegliwości bólowych kręgosłupa. Osłabione mięśnie nie są w stanie odpowiednio pracować i wspierać układu kostno-więzadłowego. Niestety w obecnych czasach brak aktywności fizycznej jest plagą nie tylko wśród dorosłych, ale również dzieci.
Nadwaga i otyłość – jedna z chorób cywilizacyjnych, która jest jedną z pośrednich przyczyn dolegliwości bólowych kręgosłupa. W dzisiejszych czasach można mówić już o pladze (16 milionów Polaków cierpi na nadwagę, a 6,5 miliona na otyłość), która jest ściśle powiązana z brakiem aktywności fizycznej i nieprawidłowym odżywianiem.
Wiek – ryzyko wystąpienia bólu pleców zwiększa się z wiekiem już od 30-40 roku życia.

Nieprawidłowe podnoszenie – jedna z częstszych przyczyn wystąpienia ostrego bólu pleców. Niezachowanie odpowiedniej pozycji podczas podnoszenia i odkładania przedmiotów oraz pochylanie się zwiększają ryzyko pojawienia się silnego bólu.
Czynniki psychologiczne – osoby cierpiące na depresję lub stany lękowe mogą być częstszymi ofiarami dolegliwości pleców.
Palenie – wśród palaczy częściej występują dolegliwości pleców – prawdopodobnie ze względu na zaburzenia przepływu krwi w wyniku palenia, które mogą zwiększyć ryzyko osteoporozy. Innym efektem palenia jest kaszel, który istotnie przyczynia się do zwiększenia ryzyka wystąpienia bólu.

Prewencja dolegliwości
Jeśli wiesz, że jesteś w grupie ryzyka lub po prostu chcesz zadbać o swój kręgosłup, warto zwrócić się do fizjoterapeuty. Zdecydowanie łatwiej jest nam zapobiegać wystąpieniu dolegliwości bólowych niż je leczyć. Co więcej, jest to też zdecydowanie tańsze z punktu widzenia pacjenta, ale i pracodawcy, który traci, gdy jego pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim.

W celu ochrony przed dolegliwościami bólowymi pleców nauczymy cię jak bezpiecznie zwiększyć swoją aktywność fizyczną. Pokażemy i nauczymy cię prawidłowej ergonomii, w tym wymienionego wyżej podnoszenia ciężkich przedmiotów.

W celu uchronienia się przed dolegliwościami bólowymi pleców należy:

Regularnie ćwiczyć – co najmniej 3 razy w tygodniu powinno się wykonywać ćwiczenia tlenowe o średniej intensywności.
Wzmocnić mięśnie – powyższe ćwiczenia należy uzupełniać o trening skierowany specjalnie na wzmocnienie określonych grup mięśniowych, np. mięśni brzucha, mięśni pośladkowych, które stanowią swojego rodzaju gorset mięśniowy chroniący kręgosłup.
Zadbać o ergonomia - jeśli długo siedzisz, zapewnij sobie odpowiednie dopasowanie stanowiska pracy, w tym odpowiedni fotel. Jednak nawet najlepiej dostosowane stanowisko nie uchroni Cię przed skutkami siedzenia, dlatego co 30 min zmień pozycję ciała oraz zrób sobie krótką przerwę.
Rzucić palenie!

Utrzymywać odpowiednią masę ciała – jest niezbędne do zmniejszenia ryzyka dolegliwości bólowych pleców, ale też innych składowych aparatu ruchu.

Leczenie

W leczeniu dolegliwości bólowych pleców fizjoterapia jest leczeniem pierwszego rzutu. Pozwala na osiągnięcie długotrwałych i zadowalających efektów przy stosunkowo niskich nakładach środków i braku powikłań. W zależności od potrzeb fizjoterapia może być wsparta również odpowiednio dobraną farmakoterapią, jeśli istnieje taka potrzeba. Odpowiednio szybko podjęta fizjoterapia może zaoszczędzić pacjentowi dużo stresu i cierpienia związanego z bólem i niemożnością wykonywania codziennych aktywności życiowych.

Niestety nie istnieje „magiczna” tabletka, która uwolni cię od dolegliwości bólowych raz na zawsze bez żadnej pracy. Nawet jeśli coś będzie w stanie ci szybko pomóc, to bez Twojego zaangażowania dolegliwości najprawdopodobniej szybko powrócą. Dlatego istotna jest zmiana nawyków i wzięcie pod uwagę wszystkich czynników ryzyka.

W procesie leczenia fizjoterapeuta i pacjent skupiają się, jeśli jest to możliwe, na zlikwidowaniu przyczyn dolegliwości bólowych, a gdy takiej możliwości nie ma – na usunięciu lub kontrolowaniu objawów. Po wnikliwym wywiadzie i badaniu pacjenta ustalany jest program terapeutyczny, w skład którego może wejść wcześniej wspomniana terapia manualna: mobilizacje stawów, czy terapia tkanek miękkich oraz odpowiednio dobrany do pacjenta zestaw ćwiczeń. W ramach wspomagania procesu leczenia można zastosować zabiegi z zakresu fizykoterapii, np. prądy TENS. Jednak nie może być to podstawowa i jedyna forma terapii.

Dolegliwości bólowe pleców dotknął prawie każdego w ciągu jego życia. Ważne jest jednak, aby ten problem nie oznaczał życia w cierpieniu i nie ograniczał naszej aktywności. W tym celu należy maksymalnie ograniczyć występowanie czynników ryzyka, które w skrócie można określić jako zdrowy tryb życia. Natomiast kiedy dolegliwości już wystąpią, trzeba podjąć odpowiednie leczenie, którego podstawą jest właśnie dobrze prowadzona fizjoterapia. Pamiętaj jednak, że ty jesteś podmiotem w tym procesie i musisz brać w nim czynny udział, na który składa się m.in. regularne wykonywanie zaleconych ćwiczeń. Tak więc, jeśli chcesz uchronić się przed dolegliwościami kręgosłupa lub już ich doświadczyłeś, zgłoś się do fizjoterapeuty i nie pozwól, żeby ból definiował twoje życie.