Zerwanie więzadła krzyżowego przedniego
Spośród jedenastu więzadeł występujących w stawie kolanowym, więzadło krzyżowe przednie (ACL – Anterior Cruciate Ligament) uznawane jest za jedno z najważniejszych dla funkcjonowania stawu, a zarazem jedną z najbardziej podatnych na uszkodzenia struktur kończyny dolnej. Jego zerwanie może przytrafić się pacjentom w każdym wieku i chociaż problem uznawany jest za przypadłość, z którą często mierzą się sportowcy, nie omija także osób, które na co dzień nie mają styczności z aktywnością fizyczną. Jak dochodzi do zerwania ACL? Jak się je diagnozuje? I wreszcie: jak przebiega leczenie?
Czym są więzadła krzyżowe?
W kolanie występują dwa więzadła krzyżowe – przednie oraz tylne. Są to struktury zbudowane z tkanki łącznej, które biegną wzdłuż kolana. Jak sama nazwa wskazuje, jedno z nich położone jest z przodu, a drugie z tyłu kolana. Za ich główną funkcję uznaje się połączenie kości udowej i piszczelowej oraz zapewnienie stabilności w stawie kolanowym, szczególnie w położeniach zgięciowych.
Przyczyny uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego
Staw kolanowy jest niezwykle podatny na różnego rodzaju kontuzje, które mogą wiązać się z zerwaniem więzadła krzyżowego przedniego. Najczęstszą przyczyną uszkodzenia ACL są skrętne ruchy w stawie kolanowym przy ustabilizowanej stopie. Do tego typu urazów dochodzi szczególnie często podczas uprawiania sportów, takich jak: piłka nożna, koszykówka czy jazda na nartach. Poza powyższą przyczyną, do zerwania więzadła krzyżowego przedniego może dojść na skutek działania innych czynników, z których najważniejsze to:
- brak rozgrzewki i przygotowania do ćwiczeń, zwłaszcza u osób, które nie uprawiają sportu regularnie;
- nadwaga lub otyłość;
- osteoporoza;
- historia wcześniejszych urazów w stawie kolanowym.
Jakie są objawy zerwania więzadła ACL?
Zerwanie więzadła krzyżowego przedniego wiąże się z wyraźnymi objawami, do których zalicza się: obrzęk, ból w okolicy kolana oraz krwiak wokół stawu. Typowe dla tego typu urazu jest zgłaszane przez pacjentów uczucie „uciekania” kolana i braku stabilności w stawie, a także charakterystyczny dźwięk słyszalny w momencie wypadku, opisywany jako trzask. Pacjenci zgłaszają również trudność w pełnym wyprostowaniu i zgięciu nogi w stawie kolanowym. Dolegliwości nasilają się podczas wykonywania nawet najprostszych codziennych czynności, a zmniejszają podczas odpoczynku.
Zerwane więzadło krzyżowe – co robić, zanim udamy się do lekarza?
Jeśli objawy urazu wskazują na prawdopodobieństwo zerwania więzadła krzyżowego przedniego, należy jak najszybciej udać się do ortopedy. Bezpośrednio przed konsultacją z lekarzem, warto zastosować się do poniższych zaleceń, które bez wątpienia pomogą złagodzić dolegliwości bólowe:
- jak najbardziej ograniczyć ruch kończyny i nie obciążać kontuzjowanego stawu;
- zastosować zimne okłady;
- zaopatrzyć się w bandaże elastyczne, które zapewnią usztywnienie i stabilizację stawu;
- trzymać kontuzjowaną kończynę w górze.
Diagnostyka potwierdzająca zerwanie więzadła krzyżowego przedniego
Rozpoznanie uszkodzenia ACL ustala się przede wszystkim na podstawie szczegółowego wywiadu z pacjentem oraz badania fizykalnego, które uwzględnia badanie stabilności stawu podczas wykonywania serii specjalistycznych testów. W trakcie zbierania wywiadu lekarskiego bardzo ważne jest ustalenie, jak doszło do urazu i jaki był jego mechanizm.
Do innych postępowań diagnostycznych mających potwierdzić zerwanie więzadła krzyżowego przedniego zalicza się: RTG, badanie ultrasonograficzne oraz rezonans magnetyczny kolana. RTG kolana pozwala specjaliście wykluczyć złamanie kości w obrębie stawu, natomiast USG lub rezonans magnetyczny umożliwiają ocenę ewentualnego uszkodzenia innych struktur, które oprócz ACL znajdują się w stawie kolanowym.
Leczenie zerwanego więzadła krzyżowego przedniego
W zależności od stopnia uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego stosuje się mniej lub bardziej inwazyjne leczenie. W przypadku pacjentów, u których w badaniach obrazowych stwierdzono, że stopień uszkodzenia więzadła jest niewielki, można poprzestać na terapii zachowawczej. Polega ona na unieruchomieniu kończyny dolnej w ortezie na około sześć tygodni, co pozwala na ograniczenie ruchu w stawie kolanowym, a co za tym idzie lepsze gojenie się tkanek. Po zdjęciu ortezy niezbędna jest rehabilitacja kontuzjowanego kolana, po to, aby przywrócić zakres ruchomości i sprawność stawu, a także wzmocnić siłę mięśni kończyny, która przez dłuższy czas była unieruchomiona. Leczenie zachowawcze częściej stosowane jest u osób, którym niestabilność kolana nie będzie przeszkadzać w codziennych czynnościach. Do tej grupy należą starsi pacjenci, nieuprawiający na co dzień sportów i osoby niepracujące fizycznie. W ich przypadku rehabilitacja i regularne ćwiczenia chronią przed operacyjną rekonstrukcją więzadła ACL.
Gdy leczenie zachowawcze nie wystarcza, wskazane jest przeprowadzenie chirurgicznej rekonstrukcji ACL. Większość specjalistów ortopedii zaleca taki zabieg osobom: młodym, w znacznym stopniu aktywnym fizycznie i sportowcom. Rekonstrukcja więzadła krzyżowego przedniego wykonywana jest techniką artroskopii. Jest to mało inwazyjny zabieg, podczas którego poprzez uprzednio wykonane nacięcia, do wnętrza stawu wprowadzane są narzędzia chirurgiczne oraz kamera. Uszkodzone więzadło może być zszyte albo zastąpione przeszczepioną tkanką, którą pobiera się z innego ścięgna w nodze, najczęściej z wewnętrznej części uda. Podczas zabiegu bardzo ważne jest upewnienie się, że możliwe jest pełne wyprostowanie nogi w stawie kolanowym, co daje operatorowi informację, że przeszczep więzadła został prawidłowo wykonany.
Ile trwa leczenie i rekonwalescencja?
To, jak długo pacjent będzie wracał do pełnej sprawności po zabiegu rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego, jest kwestią indywidualną. Najczęściej jednak pełen proces rekonwalescencji trwa od 6 do 9 miesięcy. Dla najlepszych rezultatów, po operacji rekonstrukcyjnej należy zdecydować się na rehabilitację, która przyspiesza powrót do codziennych aktywności.
Jak wygląda rehabilitacja po operacji?
Aby warunki leczenia i rekonwalescencji po operacji były jak najlepsze, rehabilitacja powinna zacząć się jeszcze przed zabiegiem rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego, która na tym etapie ma na celu zmniejszyć obrzęk, ból i działać przeciwzapalnie. Jednak największa praca z rehabilitantem czeka pacjenta po operacji. Powrót do pełnej sprawności jest długi i może być bardzo uciążliwy. Na początku wykonywane ćwiczenia mają na celu przywrócenie możliwości pełnego wyprostu w stawie kolanowym, a dopiero później pełnego zgięcia. Bardzo ważnym elementem w procesie rehabilitacji po uszkodzeniu ACL jest wykonywanie ćwiczeń izometrycznych wzmacniających mięsień czworogłowy uda oraz praca nad czuciem głębokim, od którego zależy stabilność stawu. Istotny wpływ na polepszenie sprawności kontuzjowanego stawu ma także plastrowanie dynamiczne.
Pierwsza, mało intensywna aktywność fizyczna może rozpocząć się po około 6 tygodniach po operacji, natomiast pełną sprawność pacjenci uzyskują po mniej więcej 6-9 miesiącach.