Obrąbek stawu ramiennego jest mało znaną strukturą, bez której wiele ruchów byłoby niemożliwe. Ten niewielki chrzęstno- włóknisty twór pogłębia panewkę stawu, zwiększając tym samym jego ogólną mobilność. Na uszkodzenie obrąbka w wyniku urazu narażone są przede wszystkim młode i aktywne osoby. Czym właściwie jest obrąbek stawu ramiennego? Jakim uszkodzeniom ulega i jak można je leczyć?
Jakie funkcje pełni staw ramienny?
Staw ramienny jest jednym z najbardziej znanych stawów w ludzkim organizmie. Zbudowany jest z panewki poszerzającej się u dołu, obłożonej dookoła pierścieniem włóknistym, zwanym obrąbkiem stawowym i głowy kości ramiennej. Staw łączy kończynę górną z obręczą barkową, a co za tym idzie, umożliwia ruchy w trzech płaszczyznach: zgięcie i prostowanie, odwodzenie i przywodzenie, ruchy obrotowe ramienia do wewnątrz i na zewnątrz. Przy czym, zgięcie, jak i odwodzenie w stawie ramiennym zachodzą tylko w poziomie. Uniesienie ramienia jest możliwe dzięki współpracy stawu barkowo-obojczykowego i mostkowo-obojczykowego.
Obrąbek stawu ramiennego - co to za struktura?
Ciekawym elementem stawu jest wspomniany już obrąbek stawowy. Ten chrzestno-włóknisty twór pogłębia panewkę stawu. Jest to szczególnie ważne w przypadku stawu ramiennego, którego głowa jest aż 3 razy większa niż panewka. Z jednej strony jest to zjawisko korzystne, bo gwarantuje dużą ruchomość, z drugiej sprawia, że staw jest niezwykle podatny na uszkodzenia. W górnej części obrąbek łączy się bezpośrednio ze ścięgnem głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia, ze względu na to, że część włókien mięśnia przenika przez obrąbek - zwykle uszkodzenia dotyczące bicepsa łączą się z równoczesnym uszkodzeniem obrąbka. Duża częstotliwość nieprawidłowości górnej części obrąbka wynika także ze słabego ukrwienia tego rejonu. Ciągły przepływ krwi stymuluje procesy gojenia, a że naczynia przedostają się wyłącznie do obwodowych części obrąbka, jest to struktura o niskim potencjale regeneracyjnym. Górna część obrąbka jest luźniejsza i elastyczna, co dodatkowo predysponuje do uszkodzeń. Część dolna jest mocniejsza i silniej związana z panewką.
Przyczyny uszkodzeń obrąbka stawu ramiennego
Jak to często bywa w ortopedii, tak i w przypadku obrąbka stawu ramiennego uszkodzenie najczęściej spowodowane jest urazem. Nagłe działanie znacznej siły na tę strukturę prowadzi do nieodwracalnej deformacji kompleksu obrąbkowo-więzadłowego, co może prowadzić z kolei do następnych zwichnięć stawu. Za przyczynę niestabilności w stawie ramiennym uważa się ponadto uogólnioną wiotkość stawową, defekty kostne, zaburzenia nerwowo-mięśniowe i hipoplazję panewki. Nieleczona stabilność prowadzi do rozwoju zwyrodnień i ograniczenia funkcji kończyny górnej.
Drugą grupę patologii obrąbkowych, niezwiązaną bezpośrednio z niestabilnością stawu ramiennego, stanowią uszkodzenia obrąbka górnego, czyli SLAP, występujące u 4–6 proc. pacjentów zgłaszających się do lekarza z powodu problemów ze stawem. Pośród innych patologii spotyka się także zmiany zwyrodnieniowe obrąbka i torbiele okołoobrąbkowe.
Objawy uszkodzenia obrąbka stawu ramiennego
Pacjenci, którzy doświadczyli uszkodzenia obrąbka stawu ramiennego, skarżą się najczęściej na:
- niedający się zlokalizować ból barku;
- ból podczas maksymalnej rotacji kończyny do wewnątrz z odwiedzeniem;
- uczucie przeskakiwania;
- odgłosy zgrzytania barku;
- ból przy leżeniu na chorym boku;
- niestabilność stawu.
Diagnostyka uszkodzeń obrąbka stawu ramiennego
Diagnostyka schorzeń tej struktury anatomicznej obejmuje zwykle wywiad chorobowy, badanie fizykalne oraz badania dodatkowe, z których dużo informacji dostarcza badanie ultrasonograficzne. Szczególną zaletą badania USG jest możliwość oceny dynamicznej oraz jednoczasowego porównania strony badanej ze stroną zdrową.
Uszkodzenia obrąbka stawu ramiennego - uszkodzenie typu SLAP
Jednym z rodzajów uszkodzenia obrąbka jest SLAP (z ang.: Superior Lambrum Anterior - Posterior). Definiuje się je jako nieprawidłowość dotyczącą górnej części obrąbka panewki stawu ramiennego i ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia.
Ze względu na rozległość uszkodzenia możemy podzielić SLAP na 4 typy:
- I – zwyrodnienie obrąbka stawowego, bez cech niestabilności stawu;
- II – oderwanie od panewki górnej części obrąbka (występuje najczęściej);
- III – uszkodzenie z pozostawieniem części obrąbka i mięśnia przyłączoną do panewki;
- IV – rozerwanie mięśnia dwugłowego ramienia, który ulega oderwaniu wraz z obrąbkiem.
Szczególnie narażone na ten typ uszkodzenia są osoby intensywnie uprawiające sport, zwłaszcza taki, który wiąże się z wielokrotnym powtarzaniem wymachów powyżej linii barków. Zdarza się również, że SLAP spowodowane jest przez: nagłe podciągnięcie ramienia np. w sytuacji złapania się czegoś podczas spadania z wysokości lub przez gwałtowne działania siły zewnętrznej na bark. SLAP może towarzyszyć uszkodzeniu mięśni stożka rotatorów lub niestabilności stawu ramiennego.
Uszkodzenia obrąbka stawu ramiennego - uszkodzenie Bankarta
Uszkodzenie Bankarta to uraz przyczepu obrąbka stawu barkowego w przedniej części panewki stawowej. Najczęściej jest to efekt zwichnięcia przedniego barku, chociaż czasami diagnozuje się również złamanie Bankarta, czyli uszkodzenie kostne, w którego przebiegu dochodzi do złamania brzegu panewki. Nieprawidłowość zwykle jest wywołana przez upadek na bark albo łapanie ciężkich przedmiotów, dlatego często doskwiera pacjentom pracującym fizycznie.
Leczenie uszkodzeń obrąbka stawu ramiennego
Aby podjąć konieczne leczenie, potrzebne jest właściwe rozpoznanie. Na najszybszy powrót do zdrowia mają szansę pacjenci, którzy zgłosili się do ortopedy, zanim dolegliwości uległy znacznemu pogorszeniu. U większości osób cierpiących z powodu uszkodzeń obrąbka stawu ramiennego leczenie zachowawcze pozostaje nieskuteczne. W przypadku uszkodzenia typu I i III wykonuje się czyszczenie wystrzępionych części obrąbka bez szycia chirurgicznego. Inaczej postępuje się podczas opracowywania II typu - lekarz przeprowadzający zabieg zszywa dany fragment i mocuje go za pomocą kotwic.
Leczenie IV typu zależy od tego, jak bardzo rozległe jest uszkodzenie bicepsa, może polegać na: usunięciu uszkodzonej części mięśnia i doczepieniu obrąbka, szyciu mięśnia, wycięciu ścięgna i zmianie jego przyczepu na kość ramienną (tzw. tendonezia) lub czyszczeniu oderwanych fragmentów.
Rehabilitacja po operacji
Po zabiegu należy poddać się rehabilitacji, która usprawnia, a nawet i umożliwia powrót do zdrowia. Postępowanie rehabilitacyjne zależy od rodzaju zabiegu. W stopniu I i III postępowanie ma szerszy zakres niż po operacji IV i II typu. Dwa ostatnie typy uszkodzenia wymagają umieszczenia kończyny górnej w ortezie lub łusce, a powrót do aktywności, w których bark narażony jest na urazy, możliwy jest dopiero po 6 miesiącach. W przypadku występowania współuszkodzeń stożka rotatorów i niestabilności stawu modyfikuje się plan rehabilitacji - niedługo po operacji wdraża się bierne i wspomagane ćwiczenia. Pierwsze ruchy, chory zaczyna wykonywać około 2 tygodnie po zabiegu (po operacji I lub III stopnia), natomiast szacowany czas powrotu do aktywności sportowej wynosi jakieś 8 do 10 tygodni.