Staw skokowy to staw o szczególnie skomplikowanej budowie anatomicznej, który na co dzień pełni wiele ważnych funkcji i umożliwia nam prawidłowe poruszanie się. Uszkodzenia w obrębie stawu skokowego, w tym uszkodzenia jego więzadeł to częste kontuzje, z jakimi spotykają się lekarze ortopedzi. Uszkodzenia te istotnie obniżają jakość życia pacjentów i najczęściej dotyczą osób aktywnych fizycznie (sportowców), jednak należy pamiętać, że można je skutecznie leczyć. Na czym polegają rekonstrukcje więzadeł stawu skokowego i jakie są wskazanie do ich wykonania? Dowiedzmy się więcej na ten ważny ortopedyczny temat.
Staw skokowy - co to za struktura?
Staw skokowy stanowi połączenie pomiędzy kośćmi podudzia (a dokładnie kością piszczelową i strzałkową), a kośćmi stopy. Anatomicznie wyróżniamy staw skokowy górny i staw skokowy dolny.
Staw skokowy górny (w języku potocznym nazywany kostką) łączy kość skokową z kośćmi goleni, czyli kością piszczelową i strzałkową. Jest to staw o charakterze zawiasowym i odpowiada za takie ruchy w kończynie dolnej jak: grzbietowe zginanie stopy (taki ruch wykonujemy w momencie, gdy stajemy na pięcie) oraz zginanie podeszwowe stopy (taki ruch wykonujemy, gdy stajemy na palcach stopy). Co więcej, staw ten pozwala również na inny rodzaj ruchów, a mianowicie na pochylanie podudzia ku przodowi oraz jego prostowanie.
Staw skokowy dolny to z kolei staw skokowo-piętowy, który łączy kość skokową z kością piętową, ale również z kością łódkowatą, która również należy do kości, znajdujących się w stopie. Warto w tym miejscu zaznaczyć jeszcze, za jakie ruchy odpowiada staw skokowy dolny. Staw ten umożliwia odwracanie i nawracanie naszej stopy, a tym samym pozwala na unoszenie jej brzegów.
Staw skokowy górny (w języku potocznym nazywany kostką) łączy kość skokową z kośćmi goleni, czyli kością piszczelową i strzałkową. Jest to staw o charakterze zawiasowym i odpowiada za takie ruchy w kończynie dolnej jak: grzbietowe zginanie stopy (taki ruch wykonujemy w momencie, gdy stajemy na pięcie) oraz zginanie podeszwowe stopy (taki ruch wykonujemy, gdy stajemy na palcach stopy). Co więcej, staw ten pozwala również na inny rodzaj ruchów, a mianowicie na pochylanie podudzia ku przodowi oraz jego prostowanie.
Staw skokowy dolny to z kolei staw skokowo-piętowy, który łączy kość skokową z kością piętową, ale również z kością łódkowatą, która również należy do kości, znajdujących się w stopie. Warto w tym miejscu zaznaczyć jeszcze, za jakie ruchy odpowiada staw skokowy dolny. Staw ten umożliwia odwracanie i nawracanie naszej stopy, a tym samym pozwala na unoszenie jej brzegów.
Więzadła stawu skokowego - budowa stawu i jego anatomia
Zanim przejdziemy do opisywania operacji rekonstrukcji więzadeł stawu skokowego, warto uświadomić sobie, jakie więzadła znajdują się w tym stawie. Ogólnie, więzadła dzielimy na te, które należą do stawu skokowego górnego i na te, należące do stawu skokowego dolnego.
Za wzmocnienie torebki stawu skokowego górnego odpowiadają cztery więzadła, do których należy:
Z kolei, za wzmocnienie torebki stawu skokowego dolnego odpowiada osiem więzadeł, do których należy:
Za wzmocnienie torebki stawu skokowego górnego odpowiadają cztery więzadła, do których należy:
- więzadło przyśrodkowe (zwane również więzadłem trójgraniastym - składa się bowiem z trzech elementów),
- więzadło skokowo-strzałkowe przednie,
- więzadło piętowo-strzałkowe,
- więzadło skokowo-strzałkowe tylne.
Z kolei, za wzmocnienie torebki stawu skokowego dolnego odpowiada osiem więzadeł, do których należy:
- więzadło przednie,
- więzadło tylne,
- więzadło przyśrodkowe,
- więzadło boczne,
- więzadło międzykostne,
- więzadło skokowo-łódkowe,
- więzadło piętowo-łódkowe podeszwowe,
- więzadło rozdwojone (więzadło to rozdziela się na więzadło piętowo-łódkowe i na więzadło piętowo-sześcienne).
Uszkodzenia stawu skokowego - skręcenie i zwichnięcie stawu
Skręcenie stawu skokowego to uraz polegający typowo na rozciągnięciu lub zerwaniu więzadeł stabilizujących staw skokowy, a czasami także na uszkodzeniu torebki stawowej. Podczas skręcenia (jakiegokolwiek stawu) dochodzi do przekroczenia fizjologicznego zakresu ruchu w danym stawie, co z kolei prowadzi do uszkodzenia torebki stawowej lub więzadeł stabilizujących staw. W zaawansowanych przypadkach może dojść nawet do oderwania więzadeł stawowych z fragmentem kostnym - takie złamania nazywamy złamaniami awulsyjnymi.
Najczęściej uszkodzeniu podczas skręcenia stawu skokowego ulega więzadło skokowo-strzałkowe przednie, rzadziej zaś więzadło piętowo-strzałkowe. Skręcenia stawu skokowego dzielimy umownie na tak zwane skręcenia boczne - w tym przypadku dochodzi do wykręcenia podeszwy stopy do wewnątrz, czego konsekwencją jest uszkodzone więzadło skokowo-strzałkowe oraz skręcenia przyśrodkowe, których istotą jest wykręcenie stopy pacjenta na zewnątrz, co z kolei prowadzi do uszkodzenia więzadła trójgraniastego.
Do uszkodzenia więzadeł stawu skokowego może dojść również na drodze zwichnięcia, czyli niepoprawnego przemieszczenie się względem siebie powierzchni stawowych, utworzonych przez kości. Do uszkodzenia opisywanych w tym artykule struktur może dojść również na drodze złamania kości, tworzących staw skokowy.
Do uszkodzenia więzadeł stawu skokowego może dojść również na drodze zwichnięcia, czyli niepoprawnego przemieszczenie się względem siebie powierzchni stawowych, utworzonych przez kości. Do uszkodzenia opisywanych w tym artykule struktur może dojść również na drodze złamania kości, tworzących staw skokowy.
Rekonstrukcja więzadeł stawu skokowego - wskazania do zabiegu
Wskazaniem do zabiegu rekonstrukcji więzadeł stawu skokowego jest niestabilność stawu. Celem zabiegu jest uzyskanie prawidłowej ruchomości stawu skokowego, a także zagwarantowanie prawidłowej siły mięśniowej w obrębie kończyny dolnej. Należy mieć świadomość, że pełne efekty uzyskamy dopiero po pewnym czasie po zabiegu, a w szczególności po zrealizowaniu odpowiednio dobranej rehabilitacji pozabiegowej.
Rekonstrukcja więzadeł stawu skokowego - przebieg zabiegu
Aktualnie większość zabiegów rekonstrukcji więzadeł stawu skokowego wykonuje się metodami małoinwazyjnymi, dzięki czemu wystarczy kilka małych cięć, by przeprowadzić całą rekonstrukcję. W zależności od konkretnego przypadku lekarz ortopeda przeprowadza na przykład skrócenie więzadeł stawu skokowego albo też zmienia ich przyczepy, co pozwala na odzyskanie stabilności w obrębie stawu. W niektórych sytuacjach lekarz może zdecydować się także na dokonanie przeszczepu ścięgien mięśniowych i wszczepienie odpowiedników więzadeł, wykonanych z innych materiałów. Jeżeli chodzi o pobieranie ścięgien pacjenta, to najczęściej wykorzystuje się leżące w pobliżu ścięgna mięśnia - głównie strzałkowego lub podeszwowego.
Rekonstrukcja więzadeł stawu skokowego - co przed zabiegiem?
Przed zabiegiem konieczne jest zrealizowanie wizyty u lekarza ortopedy, który po przeprowadzeniu z pacjentem dokładnego wywiadu i zbadaniu kończyny dolnej (w tym stawu skokowego) zdecyduje o konieczności leczenia oraz o jego rodzaju. Czasami konieczne jest wykonanie dodatkowych badań obrazowych takich jak rezonans magnetycznym (MR), czy USG stawu. Badania te pozwolą na ocenę uszkodzeń w obrębie stawu skokowego i pozwolą na odpowiednie przygotowanie do zabiegu.
Po zakwalifikowaniu do zabiegu operacyjnego konieczne jest jeszcze odbycie wizyty u lekarza anestezjologa, celem wybrania i omówienia metody znieczulenia. Przed taką konsultacją konieczne jest zazwyczaj wykonanie pewnych badań laboratoryjnych, a czasami badania EKG i zdjęcia RTG płuc. Badanie te pozwalają na ocenę stanu zdrowia pacjenta i ewentualne wykluczenie możliwości bezpiecznego przeprowadzenia znieczulenia i tym samym zabiegu operacyjnego. Zazwyczaj stosuje się znieczulenia miejscowe, można jednak wykonać również znieczulenie zewnątrzoponowe, a w niektórych sytuacjach także znieczulenie ogólne.
Rekonstrukcja więzadeł stawu skokowego - co po zabiegu?
W ogromnej większości przypadków po zabiegu rekonstrukcji więzadeł stawu skokowego nie jest konieczna hospitalizacja pacjenta, tego samego dnia może wrócić on do domu. Przez pierwszy okres niezbędne jest odciążanie stawu skokowego - jak długo będzie istniała taka konieczność, zależy od konkretnego przypadku i zaleceń pozabiegowych lekarza. Po zabiegu lekarz może nam zalecić stosowanie kul ortopedycznych, możemy mieć także założony opatrunek gipsowy lub ortezy. Podczas zabiegu będą też z pewnością założone szwy na miejsca cięć skórnych - zostaną one ściągnięte na wizycie kontrolnej, zazwyczaj po 10-14 dniach od zabiegu.
Należy mieć świadomość, że do odzyskania pełni sprawności w obrębie stawu skokowego oprócz prawidłowego gojenia po zabiegu, konieczna jest również odpowiednio prowadzona rehabilitacja, najlepiej pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty.
Należy mieć świadomość, że do odzyskania pełni sprawności w obrębie stawu skokowego oprócz prawidłowego gojenia po zabiegu, konieczna jest również odpowiednio prowadzona rehabilitacja, najlepiej pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty.