Operacje złamania kości śródstopia
Kości śródstopia to grupa pięciu kości położonych w obrębie stopy, pomiędzy kośćmi palców stopy oraz kośćmi stępu. Są one szczególnie narażone na urazy u sportowców. W jaki sposób leczy się te złamania? Jak przebiega operacja i proces rehabilitacji? Czy takie złamania wiążą się z powikłaniami?
Gdzie znajdują się kości śródstopia?
W obrębie ludzkiej stopy znajduje się aż 26 różnych kości, które są połączone za pomocą 33 stawów i wzmacniane przez ponad setkę więzadeł, mięśni i ścięgien. W obrębie tej złożonej struktury anatomicznej wyróżnić można trzy zasadnicze części: stęp (łac. tarsus), śródstopie (łac. metatarsus) i paliczki (łac. phalanges). Stęp składa się z 7 kości, śródstopie zawiera w sobie 5 równolegle ułożonych kości, a paliczki budowane są przez 14 kości. Każda kość śródstopia ma wydłużony kształt, na który składa się cienki trzon oraz dwa poszerzone końce, które z jednej strony łączą się ze strukturami stępu (jest to podstawa kości), a z drugiej z odpowiednimi kośćmi palców stopy (jest to głowa kości). Poszczególne kości śródstopia nie są identyczne względem siebie - pierwsza kość, położona przyśrodkowo i połączona z paluchem, jest wyraźnie krótsza i masywniejsza w porównaniu do pozostałych, co zwiększa jej wytrzymałość. Z kolei piąta kość zlokalizowana jest w bocznej części stopy, co wraz z wydłużonym kształtem sprawia, że jest też najbardziej podatna na złamania.
Na czym polegają złamania kości śródstopia?
Złamania te należą do najczęstszych urazów stopy. Dochodzi do nich na skutek powtarzalnego nacisku, w wyniku którego kości ulegają przeciążeniu, co z czasem prowadzi do pęknięcia. Zdarza się także, że złamanie następuje w wyniku niefortunnego skoku lub niewłaściwego postawienia stopy w trakcie uprawiania sportu. Nie dziwi więc, że złamania kości śródstopia szczególnie często stają się przypadłością piłkarzy i innych sportowców, a także tancerzy. Historycznie natomiast ten typ złamania wiązano z żołnierzami, którzy maszerowali wiele godzin w ciężkim obuwiu.
U dorosłych złamanie zdecydowanie najczęściej dotyczy piątej kości śródstopia, położonej najbardziej bocznie, podczas gdy u dzieci do czwartego roku życia najczęstsze jest złamanie pierwszej kości. Izolowane urazy trzeciej kości zdarzają się rzadko, zazwyczaj towarzyszą im złamania kości drugiej lub czwartej.
W klasyfikacji złamań wyróżniamy ich trzy typy:
- Złamanie Jonesa - jest to specyficzne złamanie piątej kości śródstopia, a dokładnie jej końcowej części. Ze względu na to, że ta okolica jest wyjątkowo słabo ukrwiona, proces gojenia może przebiegać bardzo długo.
- Złamania zmęczeniowe - są skutkiem długotrwałego nacisku, a więc często zdarzają się u zawodowych sportowców i tancerzy.
- Złamanie awulsyjne - następuje na skutek nagłego oderwania fragmentu kości wraz z przyczepem mięśniowym, sytuacja taka może mieć miejsce np. w przypadku gwałtownego zatrzymania się w rozgrywce tenisowej. Z tego powodu nazywane też jest złamaniem tenisisty.
Jakie są objawy złamania i na czym polega diagnostyka?
Najbardziej dokuczliwym objawem złamania kości śródstopia jest silny ból w obrębie stopy, najczęściej w bocznej części, utrudniający poruszanie palcami i nasilający się przy próbie chodu. W dalszej kolejności pojawia się obrzęk, który dodatkowo utrudnia motorykę stopy. Często uszkodzeniu ulegają także tkanki miękkie, co prowadzi do widocznego krwiaka.
W niektórych przypadkach stabilne złamania nie dają żadnych ostrych objawów, jest to typowe dla złamań zmęczeniowych, które nie są skutkiem silnego urazu.
Diagnostyka jak w przypadku innych złamań opiera się na badaniu lekarskim wykonywanym przez ortopedę. Lekarz przeprowadza też szczegółową rozmowę z pacjentem, aby zebrać jak najwięcej informacji o potencjalnej przyczynie uszkodzenia kości i zaplanować leczenie jak najlepiej dostosowane do danego pacjenta. Kolejnym krokiem jest wykonanie badań obrazowych, kluczowa tutaj jest ocena kostnych struktur stopy na zdjęciu rentgenowskim (RTG) w kilku płaszczyznach, a w miarę konieczności także badanie metodą rezonansu magnetycznego bądź tomografii komputerowej.
Leczenie - czy zawsze konieczna jest operacja?
Złamania kości śródstopia leczyć można operacyjnie bądź zachowawczo. Pierwszym krokiem terapeutycznym po wykonaniu diagnostyki jest unieruchomienie kończyny oraz zastosowanie leczenia objawowego w postaci leków przeciwbólowych, które pomogą zwalczyć najbardziej dokuczliwe objawy. Przez pierwsze kilka dni po złamaniu konieczna jest elewacja kończyny dolnej, a także stosowanie zimnych okładów w celu zmniejszenia obrzęku.
Kolejne etapy leczenia są ściśle uzależnione od rodzaju złamania. Większość przypadków daje się leczyć zachowawczo. Aby doszło do prawidłowego odtworzenia tkanki kostnej przy złamaniu awulsyjnym, niezbędne jest stosowanie prawidłowego obuwia z twardą podeszwą lub specjalnego buta marszowego na okres od 8 do 12 tygodni. Wraz z upływem czasu dolegliwości bólowe ustępują, a funkcjonalność stopy ulega przywróceniu. Z kolei złamanie Jonesa wymaga zastosowania opatrunku gipsowego, proces leczenia jest też odpowiednio dłuższy. Przeciwwskazane jest obciążanie chorej kończyny. Jeśli rozpoznane zostanie złamanie zmęczeniowe, niezbędne jest zaprzestanie lub w miarę możliwości ograniczenie wykonywanie czynności, która do niego doprowadziła, a na czas zdrowienia zakłada się unieruchomienie. Niestety, ten typ złamania może się leczyć nawet 20 tygodni z niekoniecznie satysfakcjonującym rezultatem i występowaniem ryzyka powtórnego uszkodzenia struktur kostnych. Dlatego też u części pacjentów proponuje się przeprowadzenie zabiegu operacyjnego. Jeżeli zależy ci na profesjonalnym podejściu i wysokiej jakości usługach zdrowotnych skorzystaj z oferty CM Medicum.
Na czym polega operacja?
W dużej części przypadków wystarczą niezabiegowe metody leczenia. W jakich przypadkach konieczne jest zatem wdrożenie metod chirurgii ortopedycznej?
Leczenie operacyjne znajduje swoje zastosowanie przede wszystkim w przypadku złamań niestabilnych, złamań kilku kości śródstopia lub przy występowaniu wielu odłamów kostnych, które nie miałyby możliwości zrosnąć się przy zastosowaniu metod nieinwazyjnych. Operacja jest też preferowanym wyborem u sportowców i osób, którym zależy na szybkim powrocie do pełnej sprawności. W czasie zabiegu ortopeda wykonuje nacięcie na stopie, a następnie przy użyciu specjalnych płyt i śrub stara się ustabilizować przemieszczone odłamy kości, przywracając ich fizjologiczne ułożenie. Zastosowanie śródkostnych śrub pozwala na zbliżenie do siebie fragmentów kostnych, umożliwiając tym samym proces kostnienia.
Co po operacji?
Po zabiegu zalecane jest odciążanie operowanej kończyny na czas gojenia, który trwa ok. 8 tygodni. Stopa, która nie jest nadwrężana znacząco lepiej się leczy, co wcale nie znaczy, że nie wymaga aktywności fizycznej. Wręcz przeciwnie, w procesie rehabilitacji stosuje się zabiegi fizjoterapeutyczne i odpowiednie ćwiczenia, dzięki którym możliwy jest przywrócenie funkcjonalności stopy sprzed urazu. Pomocne są masaże, laseroterapia, elektrostymulacja i inne zabiegi, które działają korzystnie nie tylko na kość, ale także na uszkodzone tkanki miękkie. Ponadto wskazane są regularne wizyty u lekarza, aby pod kontrolą badań obrazowym ocenić proces leczenia.
Warto pamiętać, że większość złamań kości śródstopia leczy się dobrze i możliwy jest całkowity powrót do wcześniejszych aktywności.