Płaskostopie poprzeczne może wiązać się z dolegliwościami utrudniającymi codzienne funkcjonowanie - dowiedz się czym dokładnie, jest i jak można z nim walczyć.
Czym jest płaskostopie poprzeczne?
Płaskostopie poprzeczne to zaburzenie zlokalizowane w obrębie stopy, polegające na dotykaniu podłoża przodostopiem, a dokładniej powierzchnią II i III głowy kości śródstopia. Należy podkreślić, że nie jest klasyfikowane jako choroba, a raczej określony typ budowy stopy, który może wiązać się z występowaniem u pacjenta dolegliwości bólowych.
W warunkach prawidłowych stopa podpiera się na I i V kości śródstopia oraz na pięcie, a łuk poprzeczny jest położony pomiędzy głowami kości klinowatych i kości śródstopia, oraz kością sześcienną. Wspomniane ułożenie tych struktur pozwala na prawidłową amortyzację podczas chodzenia, stabilne podparcie w trakcie stania i zachowanie właściwej postawy ciała. W podtrzymaniu łuku poprzecznego znaczną rolę odgrywają torebki stawowe i więzadła, które mogą ulegać deformacji, co może wpływać na powstawanie płaskostopia poprzecznego. Co ciekawe nie da się określić jednoznacznej korelacji pomiędzy zaawansowaniem płaskostopia a nasileniem bólu występującym u pacjenta, dlatego każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie przez ortopedę.
Opisując płaskostopie poprzeczne, nie sposób nie wspomnieć o metatarsalgii Mortona, czyli o nerwiaku międzyśródstopnym, który bardzo często występuje przy okazji tego rodzaju nieprawidłowości położenia łuku stopy. Ucisk wywołuje stan zapalny, który prowokuje powstawanie guza, co skutkuje zmianami biomechaniki stopy. Innymi patologiami zlokalizowanymi w obrębie stopy, które również bardzo często towarzyszą płaskostopiu poprzecznemu, są: haluksy, paluchy sztywne, palce młotkowate i zwichnięcia stawów śródstopno palcowych.
Objawy płaskostopia poprzecznego
Chociaż płaskostopie poprzeczne może nie dawać żadnych objawów to w niektórych przypadkach, da się je wykryć na stosunkowo wczesnym etapie, jakim jest pojawienie się odcisków na skórze położonej nad I i III kością śródstopia. Później do odcisków dołącza ból, który może powodować znaczny dyskomfort w trakcie chodzenia. Ból opisywany bywa jako obecność ciała obcego przeszkadzająca szczególnie w czasie poruszania. Dolegliwości przeciążeniowe pod głowami kości śródstopia występujące w płaskostopiu poprzecznym nazywa się metatarsalgią.
Pacjenci zgłaszają się do ortopedy zazwyczaj dopiero wtedy, gdy dojdzie do powstania dokuczliwych stanów zapalnych w okolicy stawów śródstopno-paliczkowych. Oczywiście im wcześniej zostanie wdrożona odpowiednia pomoc lekarska, tym większe szanse na zahamowanie postępowania choroby.
Leczenie płaskostopia poprzecznego - metody zachowawcze
W leczeniu płaskostopia poprzecznego można powziąć strategię zwalczania objawów albo leczenia przyczyn choroby. Do zachowawczych metod walki z dolegliwościami należą usunięcie odcisków i regularne ćwiczenia, odbywające się pod okiem fizjoterapeuty. Zwykle zaleca się aktywności, polegające na podnoszeniu stopami, woreczków wypełnionych piaskiem lub grochem. Zamiast woreczka można podnosić także wąskie przedmioty, takie jak: ołówki i długopisy. Specjaliści polecają także chodzenie na zewnętrznych krawędziach stóp po wyznaczonej linii. Wymienione ćwiczenia mają na celu wzmocnienie mięśni stóp, rozciągnięcie mięśnia brzuchatego łydki oraz mobilizacje stopy. Ćwiczenia warto połączyć z zabiegami przeciwzapalnymi, takimi jak jonoforeza z lekiem przeciwzapalnym czy naświetlanie laserem.
Innym sposobem leczenia jest noszenie wkładek ortopedycznych, z wybrzuszeniem zwanym pelotą metatarsalną, ważne jest, aby wkładki były dobierane indywidualnie. Poza ćwiczeniami i wkładkami pomocne okazują się również elastyczne plastry, którymi okleja się staw skokowy. Jeżeli natomiast przyczyną płaskostopia poprzecznego jest przykurcz ścięgna Achillesa, można zastosować ortezę, albo ćwiczenia niwelujące przykurcz. Zabiegi chirurgiczne są wykonywane po to, aby usunąć haluksy, albo zoperować kości stopy, tak aby przywrócone zostało jej prawidłowe wysklepienie.
Jak przygotować się do operacji?
Jeżeli zawiodą metody leczenia zachowawczego, należy rozważyć przeprowadzenie operacji. W czasie jednego zabiegu można skorygować nie tylko płaskostopie poprzeczne, ale i inne deformacje, np. paluch sztywny, palce młotkowate, nerwiak Mortona czy paluch koślawy. Tylko takie postępowanie może zapewnić optymalny wynik leczenia chirurgicznego. Operacyjne metody leczenia płaskostopia poprzecznego dzieli się na klasyczne i małoinwazyjne.
Celem zabiegu, jest wyrównanie nacisków w szczytowej części stopy, przywrócenie kontaktu I głowy kości śródstopia z podłożem, co odciąża inne kości i zapobiega tworzeniu się odcisków. Jeżeli I kość śródstopia okaże się zbyt krótka inne (środkowe) kości śródstopia, mogą zostać skrócone. Do procedur skracających kości śródstopia, należą:
- osteotomia Weila - celem zabiegu jest zmniejszenie mechanicznego nacisku głowy II kości śródstopia na podłoże. Efekt ten uzyskuje się poprzez przesunięcie odłamu dalszego kości ku przyczepowi. W trakcie procedury ortopeda może także wyciąć ok. 2 mm kawałek kości celem przesunięcia głowy kości do grzbietu śródstopia. Osteotomia Weila pozwala na dekompresję II stawu śródstopno palcowego, które w wielu przypadkach jest konieczne do efektywnej korekcji palca młotkowatego. Cały zabieg przebiega pod kontrolą monitora RTG, a śródstopia zespalana jest niewielką tytanową śrubką;
- osteotomia BRT - wykorzystywana jest głównie do korekcji obniżenia tylko jednej kości śródstopia, korekcję przeprowadza się w części proksymalnej kości śródstopia. Ortopeda wykonuje cięcie, dostając się do okolicy bliżej kości śródstopia, w ten sposób, by po zbliżeniu odłamów kostnych głowa danej kości śródstopia mogła zostać uniesiona. Najczęściej dokonuje się stabilizacji wkrętem kostnym;
- osteotomia DMMO - to przezskórny zabieg o małej inwazyjności. Polega na wykonaniu cięcia o wielkości 2 do 3 mm i wprowadzeniu specjalnego frezu, a później przecięciu kości. Dzięki tak niewielkiemu cięciu, blizny na skórze pozostają prawie niewidoczne. Miejsce przecięcia kości nie jest przypadkowe, kąt musi być odpowiednio dobrany, tak aby po zrośnięciu się nacisk na kości był równomiernie rozłożony. Osteotomia DMMO oszczędza stawy palców, nie uszkadzając ich w żaden sposób i zachowuje długość pomiędzy poszczególnymi palcami.
Od osteotomii należy odstąpić w niektórych przypadkach zwichnięcia stawu śródstopno-paliczkowego, aby nie ryzykować niewłaściwego zrośnięcia się kości.
Postępowanie po operacji płaskostopia poprzecznego
Podstawową zaletą tego typu operacji, jest to, że pacjent jest zdolny do chodu już po dwóch dniach od zabiegu. Musi jednak nosić specjalny but ortopedyczny, po to, by odciążyć stopę. U niektórych pacjentów, może pojawić się lekka opuchlizna, która nie jest powodem do niepokoju. Po około 6 tygodniach można powrócić do noszenia zwyczajnego obuwia. Aby powrócić do pełnej sprawności po zabiegu, konieczne jest poddanie się rehabilitacji polegającej na mobilizacji blizny pooperacyjnej od momentu zdjęcia szwów, co pozwala uniknąć obkurczania się tkanek miękkich i podciągania operowanego palca w górę oraz terapii manualnej, która ma ustawiać staw w kierunku podeszwowym.
