Operacje złamań w obrębie stawu kolanowego
Staw kolanowy wraz ze stawem skokowym należy stawów, które najczęściej są narażone na różnego rodzaju uszkodzenia, w tym złamania. Jak leczy się złamania w obrębie stawu kolanowego i jakie są wskazania do operacji? Czy po operacji stawu kolanowego potrzebna jest nam rehabilitacja?
Złamanie w obrębie kolana - rodzaje złamań
W obrębie stawu kolanowego łączą się za pomocą swoich powierzchni stawowych dwie ważne kości - kość udowa i kość piszczelowa. Równie ważnym elementem stawu kolanowego jest rzepka, czyli największa w organizmie człowieka trzeszczka (trzeszczka to niewielka kość położona w obrębie stawu). Znajduje się ona w obrębie ścięgna mięśnia czworogłowego uda i przy pomocy więzadła rzepki łączy się z guzowatością kości piszczelowej. Rzepka pełni nie tylko funkcje ochronne w stosunku do stawu kolanowego, ale również zapewnia prawidłowy zakres ruchów w stawie oraz jego stabilizację. Element ten dzięki połączeniom z odpowiednimi więzadłami tworzy aparat wyprostny kolana.
Każdy z wymienionych elementów stawu kolanowego może ulegać różnym urazom. Niezależnie od przyczyny złamania urazy kolana dają bardzo nieprzyjemne objawy, do których przede wszystkim zaliczają się silny ból, który może promieniować na całą kończynę dolną, obrzęk, a także znaczne ograniczenie zakresu ruchomości kolana. Może także wytworzyć się krwiak wewnątrzstawowy. Aby wdrożyć odpowiednie leczenie, należy wcześniej precyzyjnie określić miejsce oraz typ złamania. W tym celu w ortopedii wykorzystuje się różne metody diagnostyczne, np. obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI), tomografii komputerowej (TK) czy zdjęcie rentgenowskie (RTG) stawu.
Każdy z wymienionych elementów stawu kolanowego może ulegać różnym urazom. Niezależnie od przyczyny złamania urazy kolana dają bardzo nieprzyjemne objawy, do których przede wszystkim zaliczają się silny ból, który może promieniować na całą kończynę dolną, obrzęk, a także znaczne ograniczenie zakresu ruchomości kolana. Może także wytworzyć się krwiak wewnątrzstawowy. Aby wdrożyć odpowiednie leczenie, należy wcześniej precyzyjnie określić miejsce oraz typ złamania. W tym celu w ortopedii wykorzystuje się różne metody diagnostyczne, np. obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI), tomografii komputerowej (TK) czy zdjęcie rentgenowskie (RTG) stawu.
Złamania, które mogą dotyczyć stawu kolanowego to przede wszystkim:
- złamania dalszego końca kości udowej;
- złamania bliższego końca kości piszczelowej;
- złamania rzepki.
Złamanie bliższego końca piszczeli
Złamania te kontaktują się z jamą stawową stawu kolanowego i mogą prowadzić do powstania krwiaka w jego obrębie, a także zmian zwyrodnieniowych. Do złamań tego odcinka kości piszczelowej należą:
- złamania kłykci piszczeli - najczęściej złamaniu ulega kłykieć boczny, rzadziej kłykieć przyśrodkowy. Powierzchnie stawowe kłykci kości piszczelowej wchodzą w skład stawu kolanowego. Złamaniu może ulec jeden kłykieć, ale również oba kłykcie. Takie złamanie nazywamy złamaniem dwukłykciowym. Charakteryzuje się ono zazwyczaj znacznym uszkodzeniem powierzchni stawowych;
- złamania z oderwania - np. złamanie wyniosłości międzykłykciowej piszczeli;
- złamanie nasady kości piszczelowej.
Złamanie końca bliższego piszczeli - operacja
Większość złamań w tym obszarze wymaga jedynie leczenia zachowawczego, jednak w niektórych przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne. Wskazania do operacji to przede wszystkim:
- obniżenie i niezborność powierzchni stawowych;
- złamania z przemieszczeniem (czyli złamania awulsyjne);
- uszkodzenia więzadeł;
- uszkodzenia naczyń i nerwów w obrębie stawu kolanowego.
Operacja kolana w przypadku złamania końca bliższego piszczeli ma na celu przede wszystkim otworzenie powierzchni stawowych. W tym celu stosuje się m.in. uzupełnianie ubytków przeszczepami kości gąbczastej, a także zespolenia np. z użyciem śrub lub płytek. W przypadku uszkodzenia nerwów, czy naczyń krwionośnych podczas operacji należy je odpowiednio zaopatrzyć.
Złamanie końca dalszego kości udowej - operacja
W złamaniach dalszego końca kości udowej, z uszkodzeniem stawu kolanowego mamy do czynienia w sytuacji złamania kłykci kości udowej. Również w tym przypadku mamy do czynienia ze złamaniem kłykcia bocznego, kłykcia przyśrodkowego lub obu tych kłykci.
Złamania wewnątrzstawowe końca dalszego kości udowej należą do najcięższych złamań tego obszaru. Takie złamanie często jest następstwem uderzenia kolanem o deskę rozdzielczą samochodu w czasie wypadku komunikacyjnego. Złamania wewnątrzstawowe dalszego końca kości udowej w większości przypadków wymagają wykonania zabiegu operacyjnego, ponieważ odłamy kostne są zazwyczaj przemieszczone. Obecnie preferuje się operacje jak najmniej inwazyjne.
Typowy zabieg operacyjny w obrębie kolana zaczyna się od znieczulenia ogólnego lub przewodowego oraz odpowiedniego ułożenia pacjenta. W sytuacji złamania końca dalszego kości udowej, klasycznie stosuje się cięcie boczne. Konieczne jest również nacięcie powięzi szerokiej oraz rozwarstwienie włókien bocznej głowy mięśnia czworogłowego uda. W następnym kroku otwiera się staw kolanowy i nastawia odpowiednio odłamy kostne tak, by ustawić powierzchnie stawowe w sposób poprawny anatomicznie. W przypadku złamania jednego z kłykci kości udowej typowo wykonuje się zespolenie z wykorzystaniem dwóch śrub gąbczastych, co pozwala na uniknięcie przemieszczania się odłamu kostnego. W zależności od typu złamania stosuje się również specjalne płyty oraz kierunkowe druty Kirschnera.
Nieodpowiednio leczone złamanie przezstawowe może prowadzić do ograniczenia ruchomości stawu, przykurczów, a także pojawienia się w jego obrębie zwyrodnień, dlatego tak ważne jest przeprowadzenie zabiegu, gdy jest on wskazany. Zabieg operacyjny jest także niezwykle ważny, gdy na skutek złamania dojdzie do uszkodzenia tętnicy podkolanowej oraz nerwów - piszczelowego lub strzałkowego.
Złamania wewnątrzstawowe końca dalszego kości udowej należą do najcięższych złamań tego obszaru. Takie złamanie często jest następstwem uderzenia kolanem o deskę rozdzielczą samochodu w czasie wypadku komunikacyjnego. Złamania wewnątrzstawowe dalszego końca kości udowej w większości przypadków wymagają wykonania zabiegu operacyjnego, ponieważ odłamy kostne są zazwyczaj przemieszczone. Obecnie preferuje się operacje jak najmniej inwazyjne.
Typowy zabieg operacyjny w obrębie kolana zaczyna się od znieczulenia ogólnego lub przewodowego oraz odpowiedniego ułożenia pacjenta. W sytuacji złamania końca dalszego kości udowej, klasycznie stosuje się cięcie boczne. Konieczne jest również nacięcie powięzi szerokiej oraz rozwarstwienie włókien bocznej głowy mięśnia czworogłowego uda. W następnym kroku otwiera się staw kolanowy i nastawia odpowiednio odłamy kostne tak, by ustawić powierzchnie stawowe w sposób poprawny anatomicznie. W przypadku złamania jednego z kłykci kości udowej typowo wykonuje się zespolenie z wykorzystaniem dwóch śrub gąbczastych, co pozwala na uniknięcie przemieszczania się odłamu kostnego. W zależności od typu złamania stosuje się również specjalne płyty oraz kierunkowe druty Kirschnera.
Nieodpowiednio leczone złamanie przezstawowe może prowadzić do ograniczenia ruchomości stawu, przykurczów, a także pojawienia się w jego obrębie zwyrodnień, dlatego tak ważne jest przeprowadzenie zabiegu, gdy jest on wskazany. Zabieg operacyjny jest także niezwykle ważny, gdy na skutek złamania dojdzie do uszkodzenia tętnicy podkolanowej oraz nerwów - piszczelowego lub strzałkowego.
Złamanie rzepki - operacja kolana
W obrębie rzepki dochodzi do złamania najczęściej na skutek urazu bezpośredniego, który następuje przy zgiętym stawie kolanowym. Uszkodzenia rzepki dzieli się umownie na:
Rodzaj urazu zależy od mechanizmu złamania rzepki.
Istnieje także osobny typ złamania rzepki spowodowany ubytkiem po pobraniu tkanki z pasma centralnego więzadła rzepki w czasie zabiegu rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego.
Dodatkowo w badaniach obrazowych należy odróżnić złamanie od tzw. rzepki dwudzielnej, która jest wadą rozwojową występującą u niektórych osób. Polega ona na tym, że w procesie kościotworzenia, który występuję w okresie wzrastania organizmu, tkanka chrzęstna nie zostanie w całości zastąpiona tkanką kostną. W takim przypadku rzepka składa się z dwóch części, co może utrudniać ocenę struktur stawu i prawidłowe zdiagnozowanie urazu.
W przypadku rozpoznania złamania rzepki nie zawsze konieczne jest wykonanie operacji. W sytuacji złamania wielofragmentowego nieprzemieszczonego możliwe jest leczenie zachowawcze z wykorzystaniem opatrunku gipsowego na wyprostowanym kolanie. W takiej sytuacji konieczne jest oszczędzanie kończyny aż do czasu wytworzenia zrostu kostnego pomiędzy fragmentami kostnymi i odtworzenia anatomicznej budowy stawu. Jeśli pacjent przestrzega zaleceń lekarskich w czasie rekonwalescencji po złamaniu rzepki, szansa na powrót do pełnej sprawności jest duża.
Wskazaniem do przeprowadzenia operacji jest przede wszystkim otwarty charakter złamania oraz uszkodzenie aparatu wyprostnego stawu kolanowego. Po nastawieniu odłamów kostnych można zastosować zespolenie popręgiem Webera (są to specjalne druty, które odpowiednio fiksują odłamy). Przy złamaniach poprzecznych pomocne może okazać się zastosowanie prętów. Czasami stosuje się również pętlę z drutu, którą otacza się złamaną rzepkę. W bardzo rzadkich przypadkach, przy niemożności wprowadzenia innego postępowania, konieczne wycięcie części rzepki lub nawet całości.
- złamania poprzeczne - szczelina złamania jest zazwyczaj w dolnej części rzepki lub w jej połowie;
- złamania wielofragmentowe;
- złamania brzegów rzepki - następuje oderwanie bocznego lub przyśrodkowego brzegu rzepki..
Rodzaj urazu zależy od mechanizmu złamania rzepki.
Istnieje także osobny typ złamania rzepki spowodowany ubytkiem po pobraniu tkanki z pasma centralnego więzadła rzepki w czasie zabiegu rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego.
Dodatkowo w badaniach obrazowych należy odróżnić złamanie od tzw. rzepki dwudzielnej, która jest wadą rozwojową występującą u niektórych osób. Polega ona na tym, że w procesie kościotworzenia, który występuję w okresie wzrastania organizmu, tkanka chrzęstna nie zostanie w całości zastąpiona tkanką kostną. W takim przypadku rzepka składa się z dwóch części, co może utrudniać ocenę struktur stawu i prawidłowe zdiagnozowanie urazu.
W przypadku rozpoznania złamania rzepki nie zawsze konieczne jest wykonanie operacji. W sytuacji złamania wielofragmentowego nieprzemieszczonego możliwe jest leczenie zachowawcze z wykorzystaniem opatrunku gipsowego na wyprostowanym kolanie. W takiej sytuacji konieczne jest oszczędzanie kończyny aż do czasu wytworzenia zrostu kostnego pomiędzy fragmentami kostnymi i odtworzenia anatomicznej budowy stawu. Jeśli pacjent przestrzega zaleceń lekarskich w czasie rekonwalescencji po złamaniu rzepki, szansa na powrót do pełnej sprawności jest duża.
Wskazaniem do przeprowadzenia operacji jest przede wszystkim otwarty charakter złamania oraz uszkodzenie aparatu wyprostnego stawu kolanowego. Po nastawieniu odłamów kostnych można zastosować zespolenie popręgiem Webera (są to specjalne druty, które odpowiednio fiksują odłamy). Przy złamaniach poprzecznych pomocne może okazać się zastosowanie prętów. Czasami stosuje się również pętlę z drutu, którą otacza się złamaną rzepkę. W bardzo rzadkich przypadkach, przy niemożności wprowadzenia innego postępowania, konieczne wycięcie części rzepki lub nawet całości.
Co po operacji kolana?
Aby wrócić do pełnej sprawności po operacji kolana, należy w odpowiednim momencie podjąć skuteczną rehabilitację. Rehabilitacja kolana pozwala bowiem na uniknięcie m.in. przykurczów i zaników mięśniowych, a także skróci czas potrzebny do osiągnięcia sprawności sprzed urazu. Szczególnie polecane w tym przypadku metody rehabilitacyjne to:
- kinezyterapia - czyli tak zwane leczenie za pomocą ruchu. Kinezyterapia polega na wykonywaniu odpowiednich ćwiczeń ruchowych zalecanych przez fizjoterapeutę. Mogą to być zarówno ćwiczenia bierne, jak i czynne. Wykonywanie ćwiczeń wzmacniających staw przyśpiesza rekonwalescencję i zapobiega wielu powikłaniom;
- terapia manualna - polega na masażu określonych partii ciała i stosowaniu specjalnych technik uciskowych oraz chwytów;
- fizykoterapia - często stosuje się krioterapię, czyli lecznicze właściwości niskich temperatur.
Po operacji kolana warto udać się do doświadczonego fizjoterapeuty lub lekarza specjalisty rehabilitacji, który w zależności od doznanego urazu i rodzaju leczenia, zaleci nam odpowiedni rodzaj rehabilitacji.