Kość piętowa jest największą kością stępu. Jej złamanie należy do najczęstszych skutków urazów tej okolicy. Jak się je diagnozuje? Jakie są metody leczenia? I jak przebiega rehabilitacja?
Czym są złamania kości piętowej?
Kość piętowa jest masywną kością w obrębie stopy. Znajduje się w jej tylnej części, tuż pod kością skokową i wchodzi w skład stępu. Złamania kości piętowej stanowią ponad 60 proc. złamań tej okolicy, a ich najczęstszą przyczyną jest upadek z dużej wysokości. Takie urazy objawiają się bardzo silnym bólem, obrzękiem, problemami z poruszaniem się oraz deformacją w obrębie stępu. Innym częstym powodem złamań są wypadki komunikacyjne. Niezależnie od czynnika sprawczego kontuzja zawsze wymaga leczenia, które może obejmować zarówno leczenie chirurgiczne, jak i metody nieinwazyjne. Z powodu słabego ukrwienia tej kości rekonwalescencja po urazie trwa długo, co wymusza wdrożenie indywidualnej rehabilitacji.
Diagnostyka złamań
Podstawą diagnostyki jest wykonywane przez ortopedę badanie lekarskie i wywiad z pacjentem, który pozwala na określenie przyczyny złamania. Dokładne zbadanie stopy służy ocenie, czy nie doszło do uszkodzeń skóry grożących martwicą lub zakażeniem. Warto pamiętać, że zależnie od mechanizmu urazu złamaniom kości piętowej towarzyszyć mogą inne urazy, m.in. w obrębie kości skokowej i kręgosłupa. Dlatego ważne jest, aby wykluczyć współistniejące zaburzenia w obrębie układu ruchu. Kolejnym krokiem jest zbadanie kończyny pod kątem neurologicznym, a także ocena funkcji stopy. Niepokojące objawy takie jak zaburzenia czucia, parestezje oraz ból mogą świadczyć o rozwijającym się zespole ciasnoty przedziałów międzypowięziowych. Jest to ostry stan wymagający natychmiastowego leczenia operacyjnego w celu przeciwdziałania skutkom niedokrwienia.
Standardem w badaniach dodatkowych pozostaje zdjęcie rentgenowskie (RTG) stopy w kilku projekcjach. Lekarz oceniający zdjęcie zwraca uwagę na rozległość urazu, klasyfikuje go do określonego typu oraz ocenia potencjalne niekorzystne czynniki prognostyczne. Kolejnym badaniem jest tomografia komputerowa (TK). Analiza obrazów uzyskanych w czasie badania daje możliwość wnikliwej oceny liczby odłamów, ich lokalizacji i ewentualnych złamań współistniejących.
Precyzyjnie wykonane badanie staje się punktem wyjścia do zaplanowania jak najlepszego postępowania terapeutycznego.
Metody leczenia - kiedy konieczna jest operacja złamania kości piętowej
Leczenie może się opierać na sposobach nieoperacyjnych lub zabiegach chirurgicznych.
Leczenie zachowawcze bez konieczności operacji jest możliwe w przypadku nieprzemieszczonych złamań lub gdy fragmenty uwidocznione w TK są przesunięte wobec siebie w małym stopniu. Taki sposób leczenia jest także stosowany, gdy u pacjenta obecne są przeciwwskazania do operacji, takie jak cukrzyca i choroby naczyń obwodowych, które wiążą się z dużym ryzykiem powikłań pooperacyjnych.
W leczeniu nieoperacyjnym podstawową jest stosowanie leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych oraz zmniejszenie obrzęku. Niezbędne są fizykoterapia i ćwiczenia, których celem jest stopniowe przywracanie sprawności stawów w obrębie stopy. Zaleca się poruszanie o kulach przez 3 tygodnie bez obciążenia, a następnie stopniowe obciążanie kończyny, adekwatnie do możliwości oraz typu złamania. Jednak wdrożenie takiego leczenie możliwe jest tylko w nielicznych przypadkach, w większości konieczna staje się operacja.
Leczenie operacyjne - jak wygląda operacja?
Dostępnych jest obecnie kilka metod leczenia zabiegowego. Lekarz ortopeda na podstawie wyników badania lekarskiego oraz obrazowych wybiera tę, która jest najlepsza dla danego pacjenta. Warto jednak pamiętać, że pomimo rozwoju technik operacyjnych ten typ złamania wciąż jest dużym wyzwaniem dla operatora. Poprawne wykonanie operacji wymaga sporego doświadczenia w chirurgii stopy oraz odpowiedniego wyposażenia w narzędzia chirurgiczne.
Leczenie operacyjne jest możliwe przy użyciu następujących metod:
- otwartej repozycji z wewnętrzną stabilizacją;
- techniki minimalnie inwazyjnej.
Otwarta repozycja jest standardowym wyborem leczenia. Polega ona na ustabilizowaniu złamania przy użyciu specjalnych zespoleń. W zależności od typu złamania lekarz ortopeda wybiera odpowiednie metalowe łączniki, mogą to być płyty, gwoździe lub druty ortopedyczne, które stabilizują odłamy kostne, umożliwiając prawidłowe gojenie się urazu. Ze względu na słabe ukrwienie stępu takie leczenie obarczone jest wysokim ryzykiem powikłań pooperacyjnych w przypadku występowania określonych współistniejących zaburzeń. Z tego powodu niezwykle istotna jest odpowiednia klasyfikacja pacjenta do zabiegu. Stany takie jak źle kontrolowana cukrzyca, choroby naczyń czy choroby skóry w okolicy urazu uniemożliwiają przeprowadzenie operacji. Także nałogowe palenie papierosów jest powodem do dyskwalifikacji pacjenta, ponieważ u osób palących znacząco zaburzony jest proces gojenia ran, co zwiększa ryzyko martwicy lub groźnych infekcji. Ze względu na konieczność prawidłowego stanu skóry zabieg zazwyczaj odracza się do momentu ustąpienia obrzęku i pęcherzy, nie później jednak niż 3 tygodnie po urazie.
Poza klasyczną repozycją coraz większą popularność zdobywają techniki minimalnie inwazyjne. Wciąż jednak leczenie złamania kości piętowej pozostaje dużym wyzwaniem dla całego zespołu opiekującego się pacjentem.
Rehabilitacja po operacji złamania kości piętowej
Bezpośrednio po operacji stosuje się unieruchomienie kończyny w opatrunku gipsowym oraz elewacja kończyny przez okres 2 dni. Następnie możliwe jest ostrożne poruszanie się o kulach, z odciążeniem operowanej kończyny. Po około 6 tygodniach możliwe jest stopniowe przenoszenie ciężaru na stopę po urazie, wciąż jednak konieczne jest stosowanie odpowiedniego podparcia. Całkowity czas powrotu sprawności może trwać nawet rok, a czas ten zależy w głównej mierze od rozległości urazu i obecności chorób towarzyszących.
Złamania kości piętowej goją się relatywnie długo, co wymusza konieczność dokładnej rehabilitacji we współpracy z fizjoterapeutą. Stosowane ćwiczenia mają na celu jak najszybsze przywrócenie pełnej sprawności i mogą być rozpoczęte już w czasie unieruchomienia kończyny. Po zdjęciu gipsu niezbędne jest kontynuowanie ćwiczeń, ich celem jest zwiększenie ruchomości w obrębie stawu, rozciąganie przykurczonych mięśni i wzmacniane tych osłabionych. W razie konieczności można też zastosować terapię manualną, leczenie przeciwobrzękowe i zabiegi fizykalne.
