Ta pozornie mocna struktura łącząca kość piętową z mięśniami łydki- nadzwyczaj często ulega urazom - mowa rzecz jasna o ścięgnie Achillesa. Ból, zaczerwienienie, obrzęk i problemy z poruszaniem się, to tylko niektóre objawy będące konsekwencją tej dolegliwości. Jakie są przyczyny zapalenia ścięgna Achillesa? Jak przebiega diagnostyka? I wreszcie: jakie są możliwości leczenia tej przypadłości?
Ścięgno Achillesa - budowa i funkcja
Ścięgno Achillesa, swoją nazwę zawdzięcza mitycznemu herosowi, który poniósł śmierć po ugodzeniu strzałą właśnie w tę część ciała. To ścięgno, znane również jako ,,ścięgno piętowe”, jest największym ścięgnem w organizmie człowieka. Stworzone jest z dwóch składowych, a mianowicie ze ścięgna mięśnia brzuchatego łydki łączącego się z mięśniem płaszczkowatym. Ten łącznotkankowy twór stanowi swego rodzaju pomost pomiędzy kością piętową a mięśniami łydki. Ma dość specyficzny kształt, o ile u szczytu jest płaskie i poszerzone, to w swojej dolnej części stopniowo ulega zwężeniu i pogrubieniu, by ostatecznie zakończyć się dobrze zaznaczonym poszerzeniem w miejscu przyczepu na guzie piętowym.
Rola, jaką pełni ścięgno Achillesa pozostaje wyrażona najbardziej w trakcie aktywności fizycznej np. biegania czy skakania- umożliwia przeniesienie siły z mięśni łydki w dół stopy, przy okazji jej odbijania od podłoża, ponadto utrzymuje kostkę w ustalonej pozycji, gdy stopa ponownie styka się z ziemią.
Urazy ścięgna Achillesa należą do jednych z częstszych problemów, z jakimi zmagają się ortopedzi. Dlaczego tak jest? Tkanka, z której zbudowane jest ścięgno Achillesa, nie należy do silnie ukrwionych, dlatego jest szczególnie narażona na pęknięcie. Nadmierne rozciąganie ścięgna lub nadwyrężanie może doprowadzić do jego zerwania.
Szukasz pomocy w leczeniu zapalenia ścięgna Achillesa?
Zadzwoń i umów wizytę!
Zapalenie ścięgna Achillesa
Zapalenie ścięgna Achillesa, nazywane również tendinopatią Achillesa definiowane jest jako jego ,,podrażnienie” zarówno chwilowe, jak i długotrwałe. Dochodzi do niego w efekcie narażenia ścięgna na obciążenie przewyższające jego wytrzymałość.
Jak łatwo się domyślić może to nastąpić na skutek nagłego urazu lub drobnych niewielkich urazów, które często się powtarzają (tzw. mikrourazy). Mimo że wspomniane urazy przydarzają się osobom w każdym wieku, to znacznie częściej dotykają osób aktywnie uprawiających sport, niezależnie od tego, czy są profesjonalnymi sportowcami, czy amatorami. Przy czym za sporty obciążające ścięgno piętowe uważa się: grę w tenisa, piłkę nożną, koszykówkę, nurkowanie, a także bieganie. Wszystkie one wiążą się silnym odpychaniem od podłoża, co wyzwala skurcz mięśni łydek i może przyczynić się do zerwania ścięgna. Okazuje się, że opisywana tendinopatia zdecydowanie częściej pojawia się u mężczyzn niż kobiet.
Przyczyny zapalenia ścięgna Achillesa
Najogólniej ujmując, zapalenia ścięgna Achillesa spowodowane jest przeciążeniem mechanicznym. Chociaż dokładny mechanizm, w jakim dochodzi do rozwoju procesu zapalnego, nie jest znany, udało się dowieść, że dochodzi do zaburzenia równowagi pomiędzy degeneracją macierzy pozakomórkowej a jej potencjałem regeneracyjnym. W związku, z czym budujące tę strukturę komórki tzw. fibroblasty tracą zdolność do prawidłowego funkcjonowania, a pacjent odczuwa nieprzyjemne dolegliwości.
Istnieje kilka czynników, które zwiększają ryzyko pojawienia się stanu zapalnego zajmującego ścięgno Achillesa, należą do nich:
- osłabienie mięśni łydek;
- wypłaszczenie łuku stopy;
- niektóre choroby: nadciśnienie, łuszczyca, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, dna moczanowa;
- zaburzenia budowy kości śródstopia lub paliczków;
- sztywność mięśni łydek;
- wykonywanie ćwiczeń zbyt obciążających daną grupę mięśni;
- nieprawidłowa technika wykonywania ćwiczeń;
- przyjmowanie niektórych leków- np. antybiotyków z grupy fluorochinolonów (np. cyprofloksacyny i ofloksacyny);
- zbyt intensywny trening;
- niewłaściwie dobrane obuwie;
- brak rozgrzewki przed treningiem;
- upadki- w efekcie których stopa układa się do góry, co wymusza rozciąganie ścięgna;
- zaburzenia mechaniki stóp i związany z tym niewłaściwy chód;
- podejmowanie aktywności fizycznej na terenie do tego nieprzystosowanym (np. nierównym);
- nadwaga i otyłość.
Nie sposób nie wspomnieć o osłabiającym wpływie kortykosteroidów na strukturę wewnętrzną ścięgna piętowego, dlatego właśnie długotrwała terapia kortykosteroidami, zastrzyki z kortykosteroidów w okolice ścięgna i schorzenia powodujące ich nadmierną produkcję (np. zespół Cushinga), sprzyjają zapaleniu.
Objawy zapalenia ścięgna Achillesa
Podstawowym objawem zapalenia ścięgna Achillesa jest silny ból kończyny dolnej lokalizujący się w obszarze łydki. Dolegliwość intensyfikuje się przy dotyku. U wielu pacjentów można dostrzec, że skóra w okolicy ścięgna piętowego jest zaczerwieniona i ocieplona. Ponadto może pojawić się obrzęk, a także problemy z poruszaniem się, wynikające z bólu i zesztywnienia ścięgna, które w znacznym stopniu zmniejszają zakres ruchu.
Jak rozpoznaje się zapalenia ścięgna Achillesa?
Lekarzem zajmującym się diagnozowaniem zapalenia ścięgna Achillesa jest ortopeda. Specjalista dokonuje rozpoznania na podstawie przeprowadzonego badania fizykalnego stopy i kostki i badań obrazowych, przede wszystkim zdjęcia rentgenowskiego, chociaż u niektórych pacjentów zleca się także rezonans magnetyczny lub USG. Wspomniane badanie fizykalne polega na oględzinach i uciskaniu okolicy podejrzanej o zapalenie -wszystko po to, by wykryć typowe dla niego symptomy - takie jak: ciepło, ból przy dotykaniu czy uczucie trzaskania. Lekarz może stwierdzić również pogrubienie ścięgna lub występowanie małych guzków wzdłuż jego przebiegu, co tożsame jest z zajęciem tego obszaru przez tkankę bliznowatą i powstawanie zwłóknień. Występowanie siniaka sugeruje, że doszło do zerwania ścięgna piętowego.
Ścięgno Achillesa - test Thompsona
W diagnostyce zapalenia ścięgna Achillesa znajduje zastosowanie tzw. test Thompsona, znany także jako test ucisku łydki. Podczas testu pacjent leży na płasko, a jego stopy zwisają z krawędzi kozetki. Specjalista uciska mięsień łydki, co powinno wywołać zgięcie podeszwowe, czyli zgięcie palców ku dołowi - jeśli do niego nie dojdzie, oznacza to, że ścięgno uległo zerwaniu.
Zapalenie ścięgna Achillesa - leczenie zachowawcze
Zapalenie ścięgna Achillesa można leczyć niechirurgicznie lub za pomocą zabiegu operacyjnego. Pierwsze z wymienionych metod przynoszą zwykle ulgę w bólu, chociaż należy je stosować przez dłuższy czas. Żeby zminimalizować nieprzyjemne objawy, konieczne jest zrezygnowanie z wykonywania ruchów, które nasilają ból. Nie oznacza to wcale, że trzeba zrezygnować ze wszystkich ćwiczeń, niektóre aktywności takie jak: pływanie, jazda na rowerze czy wszelkie inne aktywności, na które wyrazi zgodę fizjoterapeuta, są jak najbardziej wskazane. Do metod leczenia zachowawczego, zalicza się:
- fizykoterapię;
- zastrzyki z preparatów przeciwzapalnych (podawane nie bezpośrednio w ścięgno);
- stosowanie ortez i butów ortopedycznych - zmniejszają ból poprzez zmianę rozkładu ciężaru ciała na elementy stopy, tak by odciążyć ścięgno piętowe;
- wzmocnienie ekscentryczne - czyli napinanie mięśnia w czasie jego wydłużania, musi być prowadzone pod okiem fizjoterapeuty, ponieważ grozi zerwaniem ścięgna;
- terapia falami uderzeniowymi - wykorzystuje fale o wysokiej energii do stymulowania regeneracji tkanek.
W warunkach domowych ulgę w bólu przynosi stosowanie okładów z lodu i leków przeciwbólowych.
Zapalenie ścięgna Achillesa - leczenie chirurgiczne
Kiedy metody leczenia zachowawczego zawodzą, konieczne może okazać się przeprowadzenie operacji. Za wskazanie do przeprowadzenia zabiegu, uważa się ból utrudniający funkcjonowanie, który utrzymuje się powyżej pół roku, pomimo stosowania metod leczenia zachowawczego. Specyficzny rodzaj zabiegu zależy od umiejscowienia zapalenia ścięgna i jego stopnia uszkodzenia. Wyróżnia się następujące typy zabiegów:
- usunięcie uszkodzonych tkanek z przeniesieniem ścięgna - przeprowadza się, gdy ponad 50 proc. struktury uległo uszkodzeniu, a pozostała jego część, nie jest na tyle wytrzymała, by przejąć obciążenie. Często stosuje się dodatkowo transfer ścięgna długiego zginacza palucha (FHL) na kość piętową w celu odciążenia ścięgna Achillesa. Ścięgno, które pomaga skierować duży palec w dół, zostaje przesunięte do kości piętowej, aby wspomóc to, które uległo uszkodzeniu. Po zabiegu pacjenci zwykle poruszają się normalnie, chociaż niektórzy nie mogą wrócić do sportu wyczynowego;
- u tych pacjentów, u których zmiany zlokalizowane są w pobliżu przyczepu, często stwierdza się obecność wyrośli kostnych i przerośnięcia guza kości piętowej. W takim przypadku operacja polega na częściowym odcięciu ścięgna, usunięciu górnego fragmentu guza kości piętowej wraz z entezofitami, wycięciu zmian bliznowatych ze ścięgna, a następnie doszyciu ścięgna Achillesa z użyciem tzw. kotwic kostnych. Podobnie jak w wyżej opisywanej metodzie i tu czasem stosuje się transfer ścięgna długiego zginacza palucha.
Po operacji należy poddać się rehabilitacji, po to, by odzyskać sprawność i wspomóc proces gojenia.