Uszkodzenia stawu barkowo-obojczykowego
Łopatka oraz obojczyk połączone są na samym szczycie obręczy barkowej za pomocą stawu barkowo-obojczykowego. Jest on szczególnie narażony na urazy u młodych osób i sportowców, a zaburzenia jego funkcji mogą wiązać się z wieloma przykrymi dolegliwościami. W jaki sposób dochodzi do jego uszkodzenia? Na czym polega niestabilność stawu barkowo-obojczykowego? I co najważniejsze, jak i czy w ogóle da się ją leczyć?
Jak zbudowany jest staw barkowo-obojczykowy?
Staw barkowo-obojczykowy tworzony jest przez powierzchnię stawową końca barkowego obojczyka oraz powierzchnię stawową wyrostka barkowego łopatki, a wzmacniają go dwa więzadła: więzadło barkowo-obojczykowe (AC), które łączy górne powierzchnie obu wspomnianych struktur, oraz więzadło kruczo-obojczykowe (CC), która zlokalizowane jest między powierzchnią górną wyrostka kruczego łopatki i guzkiem stożkowatym obojczyka. Staw ten umożliwia obniżenie i unoszenie łopatki, wysuwanie jej do przodu oraz cofanie, a także ruchy obrotowe w małym zakresie, jest więc stawem kulistym, jednakże o stosunkowo małej mobilności. Co więcej, nie mamy zdolności izolowanego ruchu w tym stawie z powodu braku osobnych mięśni, które wykonywałyby ruch tylko w jego obrębie. Ta znikoma ruchomość oraz małe rozmiary tłumaczą, dlaczego wyjątkowo często dochodzi do uszkodzeń obejmujących właśnie połączenie łopatki i obojczyka.
Na czym polega uszkodzenie stawu barkowo-obojczykowego?
Bardzo często uszkodzenie jest skutkiem gwałtownego upadku na wyprostowaną rękę. Siła uderzenia przenoszona jest poprzez struktury kostne kończyny górnej na obojczyk, który opiera się o żebra i mostek. Łopatka ulega pociągnięciu w dół, co sprawia, że dochodzi do nadwyrężenia lub nawet zerwania więzadła barkowo obojczykowego stabilizującego staw. Innym powszechną przyczyną są urazy związane z uprawianiem sportu, zwłaszcza takich dyscyplin, w których występuje szczególnie narażenie na silny nacisk na obręcz barkową. Niezależnie od przyczyny poza naruszeniem torebki stawowej i w konsekwencji zwichnięciem stawu uraz może prowadzić do bardziej złożonych powikłań takich jak złamanie obojczyka. złamanie łopatki czy też uszkodzenie przyczepów mięśniowych.
Z powodu mnogości postaci uszkodzeń stawu barkowo-obojczykowego stworzoną specjalną klasyfikację (wg Rockwooda), w której wyróżnia się stopnie od I do VI:
- typ I - torebka stawowa pozostaje nieuszkodzona, a więzadła barkowo-obojczykowe i kruczo-obojczykowe są jedynie naciągnięte, w wyniku czego staw nie traci swojej stabilności i nie dochodzi do rozejścia się struktur kostnych;
- typ II - całkowicie uszkodzone jest więzadło barkowo-obojczykowe, a więzadło kruczo-obojczykowe zostaje naciągnięte. Dystalny koniec obojczyka ulega przemieszczeniu, wciąż jednak zachowana jest stabilność stawu;
- typ III - zarówno więzadło barkowo-obojczykowe, jak i więzadło kruczo-obojczykowe są uszkodzone. Przestrzeń kruczo-obojczykowo jest znacznie poszerzona na skutek przemieszczenia obojczyka w górę;
- typ IV - rozerwanie więzadeł barkowo-obojczykowego i kruczo-obojczykowego, obojczyk ulega tylnemu przemieszczeniu przez mięsień czworoboczny;
- typ V - całkowite rozerwanie obu więzadeł oraz przyczepów mięśnia czworobocznego i naramiennego, w wyniku czego staw traci stabilność, a obojczyk ulega znacznemu przemieszczeniu w góry;
- typ VI - rozerwanie więzadeł barkowo-obojczykowego i kruczo-obojczykowego. Obojczyk jest przemieszczony w dół, pod wyrostek kruczy, a przyczepy mięśniowe mogą ulec uszkodzeniu.
Jak się objawia uszkodzenie?
Bezpośrednio po urazie pojawia się silny ból oraz dysfunkcja okolicy stawu barkowo-obojczykowego. Widoczna jest deformacja obojczyka i poszerzenie obrysu stawu, czemu często towarzyszą otarcia na skórze. Przy rozległych urazach, mogą pojawić się także zaburzenia neurologiczne (np. o charakterze zaburzeń czucia).
Diagnostyka opiera się na badaniu przez lekarza ortopedę, a także wykonaniu badań obrazowych. W większości przypadków zdjęcie rentgenowskie (RTG) jest wystarczające do postawienia rozpoznania, chociaż u niektórych pacjentów ortopeda podejmuje decyzję o konieczności pogłębienia diagnostyki o USG lub badanie MRI, które pozwalają uwidocznić stopień naruszenia więzadeł, a także zakres stabilność stawu. Jeżeli zależy ci na najwyższej jakości opiece medycznej i profesjonalnym personelu, skorzystaj z usług Centrum Medycznego Medicum w Warszawie.
Jak przebiega leczenie?
Leczenie uszkodzeń stawu barkowo-obojczykowego jest ściśle uzależnione typu dysfunkcji. W typie I i II staw jest stabilny i wystarczy leczenie zachowawcze (nieoperacyjne). Zaleca się stosowanie zimnych okładów, leków przeciwbólowych i unieruchomienie w ortezie lub temblaku, przez co więzadła będą miały możliwość samoistnego zagojenia się. Takie postępowanie zmniejsza także najbardziej uciążliwe dolegliwości i obrzęk okolicy barkowej. Decyzja co do sposobu leczenia typu III jest podejmowana przy uwzględnieniu preferencji i stopnia aktywności pacjenta. U osób o mniejszej aktywności fizycznej możliwe jest leczenie zachowawcze w unieruchomieniu. Jednakże u sportowców, którym zależy na szybkim powrocie do zdrowia, a także w szczególnych przypadkach znacznego uszkodzenia więzadeł wdraża się leczenie chirurgiczne. Tak samo leczy się typ: IV, V oraz VI.
Możliwe jest zastosowanie wielu różnych metod operacyjnych:
- metody zamkniętej repozycji i przezskórnego zespolenia z zastosowaniem drutów oraz śrub ortopedycznych;
- metody otwarte z repozycją przy użyciu specjalnych płyt oraz haków;
- nowoczesne techniki endoskopowe - miniinwazyjna technika, która polega na wykonaniu zabiegu przy użyciu artroskopu i z zastosowaniem specjalnej płytki. Artroskopia dodatkowo daje możliwość precyzyjnej oceny stopnia uszkodzenia struktur stawu i zminimalizowania ryzyka powikłań pooperacyjnych.
Celem zabiegu jest odtworzenie więzadeł, a tym samym stabilności w stawie, u tych pacjentów, u których leczenie zachowawcze nie przyniosłoby oczekiwanych rezultatów.
Na czym polega rehabilitacja uszkodzeń stawu barkowo-obojczykowego?
Długoterminowe postępowanie zależy od typu uszkodzenia. Jeśli nie było zastosowane leczenie operacyjne, powrót do zdrowia następuje zazwyczaj w ciągu 6 tygodni. W początkowym okresie konieczne jest unieruchomienie kończyny w temblaku, niemniej istotne jest także wykonywanie ćwiczeń, które pozwolą na odzyskanie pełnej funkcjonalności stawu. Aktywność należy jednak zwiększać stopniowo - zaczynając od prostych czynności domowych, poprzez dźwiganie coraz cięższych przedmiotów aż po powrót do uprawiania sportu. Jeśli staw był operowany, czas unieruchomienia może się wydłużyć. Rehabilitację można jednak zacząć już w pierwszych tygodniu po urazie. W powrocie do pełnej sprawności pomagają: zabiegi fizykalne, terapia manualna, a także magnetoterapia, elektrostymulacja i laseroterapia.
Rokowanie jest dobre, zdecydowana większość pacjentów, bo aż 90 proc., odzyskuje powrót pełnej funkcjonalności stawu i nie zgłasza dolegliwości bólowych. Pamiętaj, że rehabilitacja powinna być prowadzona przez specjalistów - niewłaściwie dobrane ćwiczenia mogą przyczynić się do pogłębienia nieprawidłowości w obrębie stawu.
